VITRUVIUS-MODULAR-NEUFERT • BAŞYAPITLAR

 VITRUVIUS-MODULAR-NEUFERT

Marcus Vitruvius Pollio (d. MÖ 80-70, ö. MÖ 15), Romalı yazar, mimar ve mühendistir. “Mimarlık Hakkında On Kitap” adındaki eseriyle bilinir. Bu eser mimarlığı konu alan ve günümüze denk ulaşmış en eski yazılı metindir. Vitruvius, başarılı bir mimarlık için “Kullanışlılık, Sağlamlık, Güzellik” etmenlerinin gerekli olduğunu ileri sürmüştür. Bu kategorilere göre, mimari yapı öncelikle sağlam, doğal etkenlere karşı dirençli olmalı ve yere sağlam oturacak şekilde tasarlanmalıdır. Ayrıca işlevsel ve amacına uygun olmalıdır. Vitruvius, bu eserinin merkezinde, insan bedeninin sahip olduğu ideal bir orantıdan söz etmiştir. Ayrıca, sanattan anlamak için onun doğasına inilmesi gerektiğini savunmuş, doğadaki uyum ile sanat eserlerinin kalıcılığı arasında ilişki kurmuştur. Vücut ve mimari arasındaki ilişkiyi en detaylı şekilde inceleyen bilim adamı Leonardo Da Vinci de, Vitruvius’un "De Architectura" adlı eserinde açıkladığı oranlardan esinlenerek "Vitruvius Adamı" adını verdiği, kendi günlüklerinin birinde bulunan, aldığı notların yanında çizdiği bir eskiz oluşturmuştur. Bu resim, iç içe geçmiş bir daire ve bir karenin ortasına çizilmiş, uzuvları açık ve kapalı pozisyonda üst üste geçen bir çıplak erkeği betimler. Bu çizim ve yanındaki notlar "Oranların Kanunu" ya da "İnsanın Oranları" olarak anılır.

Le Corbusier, Modulor'u; Vitruvius'un uzun geleneği, Leonardo da Vinci'nin Vitruvius Adamı, Leon Battista Alberti'nin çalışması ve insan vücudundaki matematiksel oranları keşfetmek için oluşturdu. Daha sonra bu bilgiyi hem görünümünü hem de işlevini geliştirmek için güçlendirdi. Sistemini, insan ölçümlerine, çift birime, Fibonacci sayılarına ve altın orana dayandırdı. Le Corbusier, bunu "insan ölçeğine uygun, evrensel olarak mimari ve mekanik şeylere uygulanabilen bir dizi uyumlu ölçüm" olarak tanımladı. Sistem, o zamanlar geçerli olan metreye ve İngiliz ölçü sistemi inç-foot'a (ayak-başparmak) meydan okuyarak yepyeni bir model ortaya koydu. Kısaca bu sistem, "Kolunu kaldırmış bir adam" boyu (bir insanın elini kaldırdığında erişebildiği yükseklik) olarak kabul edilen 226 cm ve onun belli bir mantıkla geliştirilen sayı dizilerinden bütünlüklü ve tutarlı bir ölçü sistemi inşa ettiğini iddia eder.

Kısaca; Vitruvius, Vitruvius adamıyla güzelliği yakalamaya çalışırken; Le Corbusier, Modulor'unda üretimi kolaylaştırmayı amaçlamıştır. Vitruvius'un amacı farklı tasarımlar yapmayı sağlayacak bir güzellik kavramını oluşturmakken Corbusier'in yaklaşımı ise işlevseldir. Üretime standart getirmekle yapıyı kolay inşa etmektir. Le Corbusier yola çıkışında başta oranlı ızgara sitemini ortaya koyup bunu ‘Organsız Beden'e uyarlamıştır. Vitruvius ise çıkış noktasında doğrudan insan oranlarını temel alan bir noktadan başlamaktadır. Ancak Le Corbusier Modulor’un, Vitruvius’tan esinlenerek geliştirdiğini söylemiş,  “Vitruvius Adamının Çakması” olarak ifade edilmesine karşı çıkmıştır.

Vitruvius'un çizdiği çerçevede Zaha Hadid, Richard Meier, Tadao Ando, Santiago Calatrava gibi farklı tasarım anlayışlarına sahip mimarlar yer bulabilirken Le Corbusier'nin çizdiği çerçevede, bir birimin seçilip bu birime göre diğer yapı elemanlarının oranlanarak kolay üretimi olduğu için mimaride farklı soluklar getirecek tasarım anlayışlarına yer yoktur. Aralarında yaklaşık 2000 sene olan bu iki mimarın ve eserlerinin, insan bedenini ele alışlarında Vitruvius, kendinden sonra gelen her mimarın kendine yer bulabileceği bir sahne iken, Le Corbusier'nin Modulor'u şiirselliğin olmadığı, yaşadığı çağdaki diğer teknik gelişmelerin paralelinde oluşmuş üretim içeren bir sahnedir.

Ernst Neufert''in kitabı, ilk basıldığı 1936 yılından beri pek çok mimar ve şehir plancısına referans olmuştur. Mimarlığın alfabesi olarak da adlandırılabilecek kitapta, yapı, donanım, mekânsal gereksinim ve mekânlar arası ilişkilerle ilgili şartnameler, esas ve standartlar insan ölçeğinde bina, mekân, tesisat ve ekipman boyutları yer almaktadır.

Modulor, beden ölçüleri ile ölçeklendirme yapan bir sistemdir. Corbusier, bu teoriyi, insan vücudunda matematiksel oranları keşfetmek ve bu bilgiyi, mimaride fonksiyon ve görünümü etkilemek üzere kullanmıştır. Sistem tamamen insan ölçülerine dayanmaktadır.

Leonardo, gördüklerini çizerek açıklığa kavuşturuyordu. Kesitlerle, ayrıntılı görünüşlerle ve farklı açılardan yaptığı çizimlerle anatominin detaylarını ortaya çıkarıyordu. Çizimleri, bazı detaylardaki yanlışlıklara karşın son derece netti.

Neufert, kitaplarında mimari açıdan en temel ve en detaylı bilgilere yer veriyordu. Mekânların ve daha birçok şeyin boyutlarıyla, elde ettiği sayısal verilerle bu konu hakkında çalışan insanlara yardımcı olarak mimarinin gelişmesini sağlamıştır.

Günümüzde hepsi farklı bir açıdan bakıyor gibi gözükse de aslında hepsinin temelinde aynı konu var: Mimarlık. Mimarlığın gelişimi için boyutları, en iyi şekilde ifade etmeye çalışmışlar. Ve bu da gelişimin etkisini ortaya çıkarmış gibi gözüküyor. Vitruvius’un geleceğe yönelik çalışmaları, Le Corbusier’in düşüncelerini yaşadığı dönemle ilişki kurarak oluşturması, Neufert’in ise detaylara ayrı bir önem vermesi; bugüne kadar birikerek birçok bilgiye ulaşmamızı sağlamıştır. Kısacası hepsi tek bir çatı altında toplanarak farklı düşüncelerini bizlere ulaştırmıştır.

Şevval YILDIRIM